Μη φοβάστε τη δραχμή, να φοβάστε αυτούς που την κατακρίνουν.

Διάβασα προχθές την ομιλία του κ Παπαδήμου και το δίλλημα που έθετε στο Υπουργικό Συμβούλιο και δεν το πίστευα. ‘Η ψηφίζετε το Μνημόνιο 2 ή θα είστε εκτός κυβερνήσεως’!! Αυτό που με ανυσήχησε περισσότερο ήταν οι λόγοι που έδωσε για το γιατί το μνημόνιο πρέπει να ψηφισθεί και το γιατί μια επιστροφή στη δραχμή θα ήταν καταστροφή για τη χώρα. Δεν το πίστευα, γιατί κάποιος που έχει γνώση οικονομικών θα καταλάβαινε διαβάζοντάς τα ότι ή ο κ Παπαδήμος δεν ξέρει από οικονομικά ή απλά δεν πιστεύει ούτε ο ίδιος αυτά που λέει και μας κοροιδεύει. Και επειδή η Ευρωπαική Κεντρική Τράπεζα δίνει εργασία αξιοκρατικά και όχι με τη μέθοδο του μέσου, είναι φανερό σε μένα ότι ούτε ο ίδιος πιστεύει αυτά που λέει. 
 
Αποφάσισα λοιπόν να γράψω αυτό το κείμενο για να εξηγήσω, με όσο πιο απλά λόγια μπορώ, γιατί μια επιστροφή στη δραχμή κάθε άλλο από καταστροφική θα ήταν, ΕΑΝ ΟΜΩΣ ΠΑΡΘΟΎΝ ΤΑ ΣΩΣΤΑ ΜΕΤΡΑ. Αυτή την γνώμη δεν την εκφράζω μόνο εγώ αλλά και πολλοί από τους κορυφαίους οικονομολόγους στον κόσμο. Βέβαια, κάτι τέτοιο ήταν ταμπού στη χθεσινή ψηφοφορία της Βουλής, λες και οι ‘φωστήρες μας’ έιχαν κάτσει να μελετήσουν καμμιά άλλη λύση.
 
Πριν το κάνω αυτό θα ήθελα να πω λίγα πράγματα για μένα, για όσους δεν με ξέρετε. Κατ’ αρχήν, το πτυχίο μου δεν είναι στα Οικονομικά. ‘Εχω όμως, τα τελευταία 17 χρόνια, μια υπηρεσία στον χρηματο-οικονομικό τομέα της Μ Βρεταννίας, έχωντας εργαστεί σε ασφαλιστικές/ χρηματιστιριακές εταιρίες. Τα τελευταία 7 χρόνια εργάζομαι σε έναν οργανισμό που υπάγεται στο Υπουργείο Οικονομικών της Μ Βρεταννίας και με ειδικότητα σε θέματα συντάξεων. Στη διάρκεια των 17 αυτών χρόνων απέκτησα πολλά διπλώματα σε τομείς της οικονομίας, επενδύσεων, χρηματο-οικονομικών συμβουλών, fund management, κλπ. Με άλλα λόγια, έχω μια πολύ καλή γνώση οικονομικών και οικονομικής θεωρίας.

Θα ξεκινήσω με το να ξεκαθαρίσω ένα θέμα σχετικά με τον όρο ‘Πτώχευση’, που τον ακούμε συνέχεια στα κανάλια και μας προκαλεί τρόμο. Ο όρος αυτός στην οικονομική θεωρία δεν έχει το ίδιο νόημα με αυτό που δίνεται όταν πχ λέμε ότι ένας άνθρωπος πτώχευσε. 
 
Όταν λέμε ότι κάποιος πτώχευσε, συνήθως εννούμε ότι έχασε τα πάντα. Λεφτά, ακίνητα, τα πάντα. Δεν έχει μία. Στο χώρο των οικονομικών όμως, ο όρος  ‘default’ σημαίνει ότι κάποιος (άτομο, επιχείρηση, χώρα) δεν ανταποκρίθηκε στους όρους μιας οικονομικής συμφωνίας. Δηλαδή ο ελληνικός όρος ‘πτώχευση’ όσον αφορά τα οικονομικά δεν σημαίνει ότι δεν έχουμε μία και ότι τα χάσαμε όλα, αλλά απλά ότι ή δηλώσαμε ότι δεν πρόκειται να πληρώσουμε κάποιο ή όλο το μέρος των υποχρεώσεών μας (ασχέτως εάν μπορούμε ή όχι να τα πληρώσουμε). Γι αυτό άλλωστε οι αγορές και όλοι οι οικονομικοί αναλυτές θεωρούν ότι όσον αφορά την Ελλάδα δεν είναι θέμα ‘αν θα πτωχεύσει’ αλλά ‘πότε θα πτωχεύσει’, δηλ δεν χρειάζεται να μην έχει τίποτα απλά να μην πληρώσει μέρος του χρέους.

Τώρα που ξεκαθάρισα αυτό το σημείο, θέλω επίσης να σας εξηγήσω ένα πολύ βασικό σημείο οικονομικής θεωρίας, το οποίο διδάσκεται από την πρώτη χρονιά στους μαθητές οικονομικών. ‘Ένα κράτος έχει 2 κυρίως τρόπους για να αντιμετωπίσει μια οικονομική κρίση και να αποφύγει ύφεση: Την νομισματική πολιτική και τον καθορισμό των συναλλαγματικών ισοτιμιών.
 
Ο καθορισμός των συναλλαγματικών ισοτιμιών είναι απλά το πόσο ισχυρό είναι το νόμισμά σου σε σχέση με αυτό των άλλων χωρών. Μία χώρα που έχει το δικό της νόμισμα, μπορεί  να λαμβάνει μέτρα ώστε να αυξομειώσει αυτή την αξία, ανάλογα με την οικονομική στρατηγική που θέλει να ακολουθήσει. Σε μία οικονομική κρίση, πχ, θα θέλει το νόμισμά της να είναι αδύναμο. Αυτό κάνει τα προιόντα της να φαίνονται φτηνότερα σε σχέση αντίστοιχων από χώρα με ισχυρό νόμισμα (με αποτέλεσμα την αύξηση των εξαγωγών). Κάνει επίσης το εργατικό κόστος να είναι χαμηλότερο, επομένως αυξάνεται η ανταγωνιστικότητα σε σχέση με άλλα κράτη (πχ  ξένες εταιρίες προτιμούν να έχουν εργοστάσια, γραφεία κλπ στη χώρα αυτή λόγω του χαμηλού εργατικού κόστους).  
 
Η νομισματική πολιτική είναι τα μέτρα που λαμβάνει μία κυβέρνηση προκειμένου να επηρεαστεί η οικονομική δραστηριότητα. Πχ όταν ο πληθωρισμός αυξάνεται, η κεντρική τράπεζα θα αυξήσει τα επιτόκια, κάνωντας το δανεισμό να είναι ακριβός. Αυτό ενθαρύνει την αποταμίευση και μειώνει την κατανάλωση, μειώνοντας την αύξηση πληθωρισμού. Σε περίοδο οικονομικής ύφεσης, η κεντρική τράπεζα θα μειώσει τα επιτόκια. Με αυτό τον τρόπο οι τράπεζες μπορούν να δανειστούν με χαμηλό κόστος, και να δανείσουν με χαμηλό κόστος. Ως αποτέλεσμα, χρήμα κυκλοφορεί στην αγορά αναζωογονόντας την οικονομία.

 
Τα παραπάνω σας τα αναφέρω πολύ περιλιπτικά για να καταλάβετε απλά τα βασικά. Το πρόβλημα που έχει η Ελλάδα, αλλά και κάθε χώρα της Ευρωζώνης, είναι το εξής:  Για να μπορεί μια χώρα να καθορίσει την συναλλαγματική ισοτιμία της και τη νομισματική πολιτική της ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΧΕΙ ΔΙΚΟ ΤΗΣ ΝΟΜΙΣΜΑ. Και αυτό γιατί και οι 2 αυτοί τρόποι χρειάζονται την κεντρική τράπεζα της χώρας να καθορίζει την ανάλογη ροή χρήματος στην αγορά.
 
Με το που η Ελλάδα μπήκε στην Ευρωζώνη, ουσιαστικά παρέδωσε τις αποφάσεις αυτές στην Ευρωπαική Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ). Και εδώ αρχίζει το πρόβλημα. Σε περίπτωση οικονομικής κρίσης η χώρα της Ευροζώνης δε μπορεί να ακολουθήσει μια συγκεκριμένη οικονομική πολιτική που θα την βοηθήσει να ξεπεράσει την κρίση, γιατί πρέπει πάντα να βαδίζει στους στόχους της συμφωνίας της Ευρωζώνης. 
 
Το άλλο πρόβλημα είναι ότι η ίδια η ΕΚΤ δεν λειτουργεί όπως μια κεντρική τράπεζα θα έπρεπε να λειτουργεί. Πχ στις ΗΠΑ αν η πολιτεία της Αριζόνα έχει οικονομική κρίση, η κεντρική τράπεζα θα την βοηθήσει οικονομικά από τα έσοδα που έχει εισπράξει από όλες τις 50 πολιτείες. Κάτι τέτοιο δεν γίνεται με την ΕΚΤ. Ουσιαστικά, μια χώρα της Ευρωζώνης σε κρίση είναι μόνη της. Η ΕΚΤ της δανείζει λεφτά, αλλά απαιτεί και σκληρά μέτρα. Δηλ, αντίθετα με τις ΗΠΑ, οι άλλες χώρες τις Ευρωζώνης δεν είναι διατεθημένες να βοηθήσουν από την τσέπη τους τη χώρα σε κρίση. 
 
Έτσι, λοιπόν, η Ελλάδα δεν μπορεί χωρίς δικό της νόμισμα να καθορίσει συναλλαγματική ισοτιμία (δηλ να κάνει το νόμισμά της πιο φτηνό) αλλά ούτε και νομισματική πολιτική (δηλ να δανείσει τις τράπεζές τις με πολύ χαμηλό επιτόκιο ώστε να υπάρχει χρήμα στην αγορά). Ως αποτέλεσμα ο μόνος τρόπος είναι ο καταστροφικός τρόπος που βλέπουμε:  Εφόσον δε μπορεί να υποτιμήσει το νόμισμα, υποτιμεί τους μισθούς και τις συντάξεις. Κάτι τέτοιο φέρνει το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα από αυτό που χρειάζεται.

 
Μετά από αυτό το σύντομο μάθημα οικονομικών, ήρθε η ώρα να σας αναλύσω το γιατί η επιστροφή στη δραχμή δεν πρέπει να μας φοβίζει. Επειδή ακούμε συνέχεια γνώμες για το αν η Ελλάδα πρέπει να φύγει ή όχι από την Ευρωζώνη, θα σας κάνω μία μικρή (και ελπίζω εύκολα κατανοητή) ανάλυση των 2 επιλογών: Eυρωζώνη ή δραχμή. Τα στοιχεία που δίνω παρακάτω είναι τα επίσημα και δημοσιευμένα στοιχεία από το Υπουργείο Οικονομικών και την Eurostat.
 
Ας αρχίσουμε από την κατάσταση ως έχει αυτή τη στιγμή:
 
Ο παρακάτω  πίνακας (τον οποίο μπορείται να κατεβάσετε από εδώ ) παρουσιάζει μια σύγκριση του ελληνικού χρέους από  31/12/2010 ως 30/09/2011. Χρησιμοποίησα αυτή την περίοδο μόνο και μόνο επειδή δείχνει και τα αποτελέσματα του μνημονίου.

Το εύκολο συμπέρασμα που βγάζουμε είναι ότι στην περίοδο αυτή το χρέος αυξήθηκε κατά €20,1 δις.  Αν αναλογιστούμε ότι στις 31 Δεκεμβρίου 2009 (τα σχετικά στοιχεία εδώ) το συνολικό χρέος ήταν €298,5 δις, βλέπουμε ότι από τις 31/12/2009 το χρέος αυξήθηκε κατά €62 δις περίπου!!! Με απλά λόγια οι θυσίες του Ελληνικού λαού δεν έφεραν το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Μία άλλη αξιόλογη παρατήρηση είναι ότι το ποσοστό του διαπραγματεύσιμου χρέους μειώνεται και αυτό του μη διαπραγματεύσιμου αυξάνεται. Διαπραγματεύσιμο χρέος είναι το χρέος που μπορεί το κράτος να επαναγοράσει πίσω σε χαμηλότερη τιμή στις διεθνής αγορές, μια και η τιμή του (σε μορφή ομολόγων) αυξομειώνεται.  Με το διαπραγματεύσιμο χρέος  έχεις επίσης τη δυνατότητα να δηλώσεις αδυναμία εξυπηρέτησης του συνόλου του χρέους σου, να διαπραγματευτείς με τους ομολογιούχους και να «κουρέψεις» μονομερώς το χρέος σου δηλαδή να κάνεις το περίφημο πλέον «haircut” . Οι πιστωτές σου, αγοράζοντας τα ομόλογα σου, ανέλαβαν ένα ρίσκο το οποίο αξιολόγησαν και αποφάσισαν να αγοράσουν. Καθόλη τη διάρκεια των ομολόγων, είχαν και έχουν τη δυνατότητα να τα πουλήσουν στη δευτερογενή αγορά, άλλοτε κερδίζοντας άλλοτε χάνοντας. Χαρακτηριστικό είναι ότι το Δεκέμβριο 2009 το ποσοστό διαπραγματεύσιμου χρέους ήταν 94,8%.

Βλέπουμε λοιπόν ότι με την είσοδό μας στο Μνημόνιο, περιορίστηκε σταδιακά και η δυνατότητα επαναπραγμάτευσης του χρέους, με το να αυξάνεται το ποσοστό μη διαπραγματεύσιμου χρέους. 


Ας δούμε όμως τι σημαίνει αυτό για τη χώρα:

Με πολύ απλά λόγια,  για να μειωθεί ή και να αποπληρωθεί το χρέος μια χώρα θα πρέπει

1.    Να έχει οικονομική ανάπτυξη (που μετριέται με το ΑΕΠ), έτσι ώστε όσο πιο μεγάλη η ανάπτυξη τόσο πιο πολλά τα έσοδα (πχ από φόρους, ΦΠΑ, κλπ), και

2.    Να έχει δημοσιονομικό πλεόνασμα (δηλ τα έσοδα του κράτους να είναι μεγαλύτερα από τα έξοδα) ή το δημοσιονομικό έλλειμα να είναι τόσο μικρό ώστε να μην υπάρχει δυσκολία αποπληρωμών των επιτοκίων του χρέους αλλά και των δανείων που λίγουν.

Βάση της Ευρωπαικής Στατιστικής Υπηρεσίας (στοιχεία εδώ), το ΑΕΠ της Ελλάδας έπεσε στα €211,2 δις το 2011, απο τα €225,3 δις το 2009. Όμως, τα στοιχεία για το 2009 και 2010 αναθεωρήθηκαν στα €235 δις (2009) και €230 δις (2010) (στοιχεία εδώ). Η προβλεψη για το 2012 είναι προς το παρών €205,3 δις. 

Την ίδια περίοδο, το δημοσιονομικό έλλειμα  ήταν  €36,3 δις το 2009 και  €24,2 δις το 2010. Το έλλειμα  προβλέπεται στα €18,7 δις για το 2011 (σχετικό άρθρο εδώ).

Για να δούμε λοιπόν τη γενική εικόνα των παραπάνω.

1.    Το δημόσιο χρέος από το Δεκέμβριο 2009 μέχρι Σεπτέμβριο 2011 αυξήθηκε κατά €62 δις, ή 12%!

2.    Το ΑΕΠ από το 2009 μέχρι το 2011 μειώθηκε κατά €23,8 δις, ή 10,1%!

3.    Το δημοσιονομικό έλλειμα μειώθηκε κατά €17,6 δις ή 48,5%. Αυτό ίσως σας φανεί μια μεγάλη επιτυχία. Αν όμως το δούμε ως ποσοστό επί του ΑΕΠ, το 2009 ήταν 15,4% επί του ΑΕΠ, ενώ το 2011 ήταν 8,9% επί του ΑΕΠ. Η μείωση δηλ του δημοσιονομικού ελλείματος ήταν μόλις 6,5% επί του ΑΕΠ. 

Εάν υπολογίσουμε ότι το ποσοστό ανεργίας το 2009 ήταν 9,8% και τα τελευταία στοιχεία για το Νοέμβριο 2011 ήταν  20,9%, το συμπέρασμα που βγαίνει είναι οτι το χρέος θα συνεχίσει την αυξανώμενη πορεία του σε τέτοιο βαθμό που θα είναι μαθηματικά αδύνατο όχι μόνο να αποπληρωθεί αλλά απλά να κρατηθεί στο ίδιο επίπεδο. Ας μην ξεχνάμε ότι η μείωση του ΑΕΠ (κάτι που θα συνεχιστεί για αρκετά χρόνια μια και η ελληνική οικονομία βρίσκεται σε μεγάλη ύφεση) μαζί με την αύξηση ανεργείας θα έχει ως αποτέλεσμα να αυξηθεί στο μέλλον και το δημοσιονομικό έλλειμα, λόγο μείωσης εισόδων (ΦΠΑ, φορολογία) και αύξησης εξόδων (πληρωμή μεγαλύτερου ποσού σε δάνεια, επιδόματα ανεργείας, κλπ).

‘Ενα άλλο πολύ ενδιαφέρον σημείο ήταν αυτό που είπε ο κ Παπαδήμος στο λόγο του. Ότι έστω και να παγώναμε την πληρωμή των δανείων, το δημόσιο έλλειμα θα ήταν ακόμα στο €5 δις. 

Έχωντας αυτό το τελευταίο σημείο ως αφαιτηρία, ας εξετάσουμε τώρα την περίπτωση ολικής διαγραφής του χρέους και επιστροφής στη δραχμή. Το θέμα αυτό θεωρείται ταμπού στη Βουλή η οποία ούτε καν θέλησε να αναλύσει αυτή την περίπτωση γιατί, τάχα, θα έφερνε τη χώρα στην καταστροφή.  Ας δούμε λοιπόν αν αυτό ισχύει.

Η επιστροφή στη δραχμή δεν σημαίνει αυτόματα ότι όλα θα πάνε καλά, αλλά ούτε ότι αυτόματα θα καταστραφούμε.  Άλλωστε, είμαστε ήδη σε καταστροφική πορεία ούτως ή άλλως, όπως σας εξήγησα παραπάνω. Το θέμα είναι να ξανα-αποκτήσουμε την δύναμη να μπορούμε εμείς να ορίζουμε νομισματική πολιτική και να καθορίζουμε την συναλλαγματική ισοτιμία. Και αυτό δεν μπορεί να γίνει χωρίς να έχεις το δικό σου νόμισμα.

Ας πάρουμε μερικά από τα ‘καταστροφικά’ σενάρια που έχουμε ακούσει σχετικά με την επιστροφή στη δραχμή:

• Οι τράπεζες θα καταρεύσουν, ο κόσμος θα χάσει τις καταθέσεις του και το κράτος δεν θα έχει να πληρώσει συντάξεις/κονδύλια, κλπ.

Εφόσον πλέον έχεις το δικό σου νόμισμα, η κεντρική τράπεζα της Ελλάδος μπορεί άνετα να εγγυηθεί τις τραπεζικές καταθέσεις στις ελληνικές τράπεζες.  Ας μην ξεχνάμε ότι πλέον μπορείς να τυπώσεις δικό σου νόμισμα. Μπορεί επίσης να δανείσει χρήμα στις τράπεζες αυτές σε πολύ χαμηλό επιτόκιο (κάτι που κάνει εδώ και χρόνια η τράπεζα της Μ Βρεταννίας, με επιτόκιο 0,5%) ώστε να μπορέσουν οι τράπεζες αυτές να βελτιώσουν τα αποθεματικά τους και να κυκλοφορίσουν χρήμα στην αγορά. Το ίδιο μπορεί να κάνει το κράτος για να πληρώσει κονδύλια και συντάξεις. Μπορεί δηλ να πουλήσει κρατικά ομόλογα στις ίδιες αυτές τράπεζες και με τα λεφτά να καλύψει τα έξοδα αυτά. Άλλωστε, με το δημόσιο έλλειμα να είναι μόνο στα €5 δις, με σωστές οικονομικές αποφάσεις μπορεί να το φέρει στο μηδέν έτσι ώστε να μην χρειαστεί να δανειστεί.

• Η δραχμή θα υποτιμηθεί αμέσως με αποτέλεσμα η αξία της εντός και εκτός Ελλάδος να χαθεί.

Ας δούμε ένα παράδειγμα απλουστευμένο, για να εξετάσουμε τι θα γίνει. Ας πούμε ότι αρχικά, την πρώτη μέρα επιστροφής στη δραχμή, η αναλογία είναι 1 ευρώ = 1 δραχμή. Προσοχή!! Αυτό δεν σημαίνει ότι ξαφνικά το ένα μπουκάλι νερό θα πουλιέται 50 δρχ, άρα η τιμή του από το €1 θα ανέβει στα €50. Απλά σημαίνει ότι ένα προιόν που ήταν €1, θα είναι 1 δρχ, ένα που ήταν €20 θα είναι 20 δρχ, κλπ κλπ. 

Από την πρώτη μέρα μια υποτίμηση της δραχμής είναι αναμενόμενη. Ας υποθέσουμε ότι η υποτίμηση αυτή θα είναι μεγάλη (πχ 40%). Αυτόματα κάτι τέτοιο σημαίνει ότι η ισοτιμία θα αλλάξει σε €1 = 1,4 δραχμές ή αλλιώς 1 δρχ = €0,6. Εφόσον στο εσωτερικό της χώρας τα πάντα θα είναι σε δραχμές (ακόμα και οι καταθέσεις), η υποτίμηση δεν θα επηρεάσει καταθέσεις και μισθούς. Πχ αν ο μισθός πριν τη δραχμή ήταν €800 το μήνα, την πρώτη μέρα έγινε 800 δρχ το μήνα και μετά την υποτίμηση παρέμηνε στις 800 δρχ. 

Το πρόβλημα θα έχουν όσα άτομα θέλουν να ταξιδεύσουν στο εξωτερικό (μια και συναλλαγματικά το ευρώ θα είναι κατά 40% πιο ακριβό) και οι εισαγωγείς που το κόστος εισαγωγών θα είναι πιο ακριβό, και κατά συνέπεια το κόστος των αγαθών.

Εδώ λοιπόν έρχεται η σωστή πολιτική που είπα στην αρχή του κειμένου, δηλ τα σωστά μέτρα που πρέπει να παρθούν από την κυβέρνηση ώστε η υποτίμηση να δουλέψει προς το καλό μας. Εξηγώ μερικά, αλλά όχι όλα, από αυτά τα μέτρα.

Πριν την αλλαγή στη δραχμή αναμένεται πως ο κόσμος θα θελήσει να μεταφέρει τις καταθέσεις του στο εξωτερικό, ώστε να κερδίσει από την υποτίμηση (ή να μην χάσει από αυτήν). Αν λοιπόν η κυβέρνηση βάλει έναν έκτακτο και μεγάλο φόρο σε όλες τις μεταφορές συναλλάγματος εκτός Ελλάδος και σε αναλύψεις μεγάλων ποσών, για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα, τότε μια τέτοια μεταφορά συναλλάγματος δεν θα ήταν κερδοφόρα . Κάποιος που θα μετέφερε τα λεφτά του στο εξωτερικό για να επωφεληθεί από την πτώση της δραχμής θα έχανε αυτό το ώφελος με το να πληρώσει βαρύ φόρο  στη μεταφορά αυτή.  

Στους εισαγωγείς το κράτος θα μπορούσε να προσφέρει πακέτα στήριξης  ώστε να μην υποφέρουν ούτε αυτοί ούτε η αγορά από την υποτίμηση. Πχ μπορεί να τους χαρίσει το ΦΠΑ και άλλους φόρους για ένα χρονικό διάστημα, ή να προσφέρει δάνεια με μηδενικό τόκο, ή ακόμα και κονδύλια που ουσιαστικά θα έκαναν το κόστος εισαγωγών ίσο με αυτό που ήταν πριν την υποτίμηση. Από την άλλη μεριά, για να μην υπάρξει αυτόματη και μεγάλη αύξηση των αγαθών, η κυβέρνηση θα μπορούσε να βάλει μπλαφόν σε όλα τα αγαθά (πχ πάγωμα τιμών για τα επόμενα 2-3 χρόνια, με ανάλογη βοήθεια σε επιχειρήσεις, άτομα που θα βρίσκονταν σε δύσκολη οικονομική θέση εξαιτίας του παγώματους αυτού). Θα πείτε πολύ πως αυτό θα ήταν αδύνατο στα πλαίσια της ελεύθερης αγοράς. Αδύνατο δεν είναι και η περίπτωση της Ελλάδας είναι ειδική, άρα πρέπει να αντιμετωπιστεί και με αναλόγως ειδικά μέτρα.

Από την άλλη πλευρά, η υποτίμηση της δραχμής αυτόματα κάνει τα ελληνικά προιόντα και εργατικό κόστος πιο φθηνό σε σχέση με το ευρώ. Αντί δηλ να μειώνεις μισθούς κατά 40%, στην ουσία μειώνεις το κόστος εργασίας κατά 40% σε σχέση με το ευρώ, ενώ εντός Ελλάδος ο μισθός έχει περίπου την ίδια αγοραστική δύναμη που είχε πριν την υποτίμηση.

Όσοι από εσάς θεωρούν πως η Ελλάδα ούτως ή άλλως δεν εξάγει τίποτα και επομένως δεν θα έχει όφελος από το ότι τα προιόντα της θα γίνουν πιο φθηνά, κάνουν μεγάλο λάθος.  Κατ’ αρχήν, θα κερδίσει πολλά από την μεγαλύτερη πηγή συναλλάγματος, τον τουρισμό. Αυτόματα, η Ελλάδα γίνεται 40% φθηνότερη κάτι που θα αυξήσει κατά πολύ τον τουρισμό. Επίσης, επειδή το κόστος για ταξίδια στο και προιόντα από το εξωτερικό θα αυξηθεί, αυτό σημαίνει πως και ο εσωτερικός τουρισμός θα αυξηθεί. Η αύξηση του κόστους εισαγωγών και μείωση κόστους εξαγωγών θα σημάνει και την αλλαγή στον εμπορικό/βιομηχανικό τομέα (πάντα με τα ανάλογα μέτρα). Δεν θα είναι καθόλου άσχημο, εάν θέλουμε να ορθοποδήσουμε, να αρχίσουμε να παράγουμε ξανά τα δικά μας αγαθά και να μειώσουμε την κατανάλωση των ξένων αγαθών.

• Δε θα μπορούμε να ξαναδανειστούμε.

Αρχικά όντως ο εξωτερικός δανεισμός θα είναι πολύ δύσκολος, ακόμα και αδύνατος. Εξήγησα πιο πάνω όμως πως εφόσον έχεις το δικό σου νόμισμα, ως κράτος μπορείς να λειτουργήσεις για μερικά χρόνια αποκλειστικά με εσωτερικό δανεισμό. Πάντως, δεν μπορείς να αποκλείσεις την περίπτωση δανεισμού από πχ Κίνα, Ρωσσία, κλπ, σε περίπτωση εξόδου από Ευρωζώνη. Βέβαια, θα ρωτήσετε το πώς γίνεται κάποιος να σε δανείζει ξέρωντας πως μόλις πριν λίγο αποφάσισες να μην πληρώσεις τα προηγούμενα δανεικά σου. Η απάντηση είναι απλή. Πότε έχει μια χώρα περισσότερες ελπίδες να πληρώσει ένα χρέος; Όταν χρωστάει 360 δις ή όταν δεν χρωστάει τίποτα, άσχετα αν το τίποτα προήλθε από τη διαγραφή; 

Υπάρχουν 2 ειδών δανειστές. Οι κερδοσκόποι (οι λεγόμενοι speculators) και αυτοί που σε δανείζουν επειδή θέλουν να επενδύσουν (έμμεσα ή άμεσα) στην οικονομία σου. Σαν χώρα θέλεις το δεύτερο είδος δανειστή, αλλά δυστυχώς μέχρι σήμερα οι κλέφτες πολιτικοί μας δανείζωνταν μόνο από το πρώτο είδος.  

Εάν σαν κράτος λάβεις σωστά μέτρα, δημιουργήσεις ένα σωστό νομικό και θεσμικό πλαίσιο λειτουργείας, τότε μπορείς να έλξεις το δεύτερο είδος δανειστών, οι οποίοι όχι μόνο θα σου δανείσουν αλλά θα θέλουν να επενδύσουν στη χώρα σου. Με τα πρώτα τέτοια δάνεια, η αγορά θα αρχίσει πάλι να σε βλέπει με καλό μάτι και η εξωτερική αγορά δανείων θα αρχίσει σιγά σιγά να ανοίγει. Έχει γίνει πολλές φορές και θα γίνεται συνέχεια. 

• Πώς θα αγοράζουμε πρώτες ύλες όπως πετρέλαιο, κλπ;

Την απάντηση την έδωσα ήδη πιο πάνω. Από τη στιγμή που έχεις δικό σου νόμισμα έχεις πολλές λύσεις και απλά διαλέγεις την πιο κατάλληλη. Αλλά θα προσθέσω και μια άλλη, την οποία ακολούθησε η Πολωνία πριν μερικά χρόνια όταν είχε και εκείνη οικονομικά προβλήματα (χάρις τη ‘βοήθεια’ του ΔΝΤ). ‘Εκανε συμφωνία με την Ρωσσία. Η Ρωσσία θα της πουλούσε πετρέλαιο. Η Πολωνία θα αγόραζε ένα μέρος του πουλώντας κρατικά της ομόλογα στη Ρωσσία και το υπόλοιπο σε είδος, ανταλάσσοντας πετρέλαιο με πρώτες  ύλες που χρειαζόταν η Ρωσσία. Εμείς δεν έχουμε πρώτες ύλες; Τόσο καιρό ακούμε πόσο πλούσια χώρα είμαστε σε πρώτες ύλες. Δεν θα ήταν προτιμότερο να τις διαθέσουμε για δικό μας συμφέρον αντί να τις ξεπουλήσουμε;

• Το να τυπώνεις χρήμα συνέχεια για να καλύψεις τα έξοδα απλά θα φέρει τον πληθωρισμό στα ύψη.

Άλλος ένας μύθος. Είναι όντως σωστό ότι σε μια οικονομία αν διοχετεύσεις νέο χρήμα αυξάνεις τον πληθωρισμό. Από την άλλη όμως, υπάρχουν και περιπτώσεις στις οποίες μπορείς να το κάνεις χωρίς να γίνει κάτι τέτοιο.

Με πολύ απλά λόγια, ο πληθωρισμός θα αυξάνεται όταν το ποσοστό αύξησης του νέου χρήματος είναι μεγαλύτερο από το ποσοστό αύξησης του ΑΕΠ. Αν λοιπόν σαν χώρα αυξήσεις την παραγωγή σου κατά 5% σε ένα χρόνο, αλλά αυξήσεις το νέο χρήμα στην αγορά κατά 5%, τότε δεν θα υπάρξει αύξηση πληθωρισμού. 

Επίσης, και να διοχετεύσεις χρήμα σε μεγαλύτερο ποσοστό, μπορείς ακόμα να αποφύγεις αύξηση πληθωρισμού εάν οι τράπεζες το διοχετεύσουν σιγά σιγά στην αγορά, και όχι με την μία.

Ίσως τα παραπάνω σας φαίνονται όλα σαν επιστημονική φαντασία. Μήπως αυτά που μας λένε τώρα οι ‘εμπειρογνώμονες’ δεν είναι φαντασία; Όπως είπα από την αρχή η επιστροφή στη δραχμή δεν λύνει το πρόβλημα αυτόματα. Πρέπει να γίνουν πολλές θυσίες , σωστές αλλαγές και από πολιτικούς που θα θέλουν το καλό της χώρας και θα εχουν το τσαγανό να αντισταθούν στις πιέσεις της Ευρωζώνης.

Το μόνο σίγουρο είναι πως με τα τωρινά μέτρα και η αξία του εισοδήματος του Έλληνα εξαφανίζεται και το κόστος ζωής αυξάνεται και το μέλλον του χάνεται και το εξωτερικό χρέος έχει φτάσει σε μη ελεγχόμενα όρια. Αλλά πάνω από όλα δεν ελέγχουμε εμείς την οικονομική μας πολιτική. Την ελέγχουν άλλοι, των οποίων τα συμφέροντα δεν συμβαδίζουν με τα δικά μας.

Μήπως, λοιπόν, θα ήταν καλύτερα να πέρναμε αυτή τη δύναμη της επιλογής πίσω; Ακόμα και αν συνεχιζόταν η καταστροφική πολιτική των τελευταίων 30 χρόνων, τουλάχιστον θα μπορούμε να πούμε πως εμείς οδηγηθήκαμε στην καταστροφή, δεν παραδόσαμε τη χώρα για να την καταστρέψουν άλλοι.